پیشرفت فناوری و برگزاری کلاس‌های مجازی سبب شده که افراد، بیش از گذشته از ابزارهای تکنولوژی برای یادگیری استفاده کنند. در میان همه ابعاد آموزش، «یادداشت برداری» و نوشتن نکات، یکی از مهم‌ترین روش‌هایی است که توسط دانش‌آموزان و دانشجویان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مطالعات زیادی مزیت «یادداشت برداری» را نشان داده‌اند. هنگام یادداشت برداری فرایندی رخ می‌دهد که نام آن را encoding function گذاشته‌اند و نشان داده شده که حتی اگر بعدا یادداشت‌ها مرور هم نشوند، خود فرایند یادداشت برداری باعث افزایش ماندگاری اطلاعات در حافظه می‌گردد.

اما به نظر شما «روش» یادداشت برداری هم تاثیری در میزان یادگیری محتوای آموزشی دارد؟

یک مطالعه که در سال ۲۰۱۹ منتشر شده نکات جالبی در این مورد مطرح کرده‌ است:

• یادداشت برداری با دست سبب می‌شود که اطلاعات را با زبان و منطق خاص خودمان طبقه‌بندی کنیم.
• دسته‌بندی اطلاعات آموزشی با روش و کلمات آشنای خودمان، باعث افزایش یادگیری می‌گردد. چرا که نیاز به تمرکز و مشارکت بیشتری دارد. در حالی که در انتقال کلمه‌به‌کلمه صحبت‌های مدرس، چنین تبدیلی رخ نمی‌دهد.
• افرادی که با کمک ابزارهای دیجیتال مانند لپ‌تاپ کار یادداشت‌برداری را انجام می‌دهند، معمولا صحبت‌های مدرس را به صورت کلمه‌به‌کلمه یادداشت می‌کنند و این روش باعث محدودیت یادگیری و به‌خاطر سپاری اطلاعات می‌شود.

یک مطالعه دیگر هم در سال ۲۰۱۴ نشان داده که دانش‌آموزانی که از لپ‌تاپ برای یادداشت برداری استفاده می‌کنند، در مقایسه با گروه دستنویس، در آزمون‌ها نمرات کمتری کسب می‌کنند.

اما از طرف دیگر ویرایش و تکمیل یادداشت‌های الکترونیکی راحت‌تر و سریع‌تر است. یادداشت‌های دیجیتالی همیشه در دسترس و قابل جستجو هستند و می‌توان به راحتی آنها را با دیگران به اشتراک گذاشت.

تاثیر «روش» یادداشت برداری در به‌خاطرسپاری اطلاعات:

اینجا هم نوشته‌های دستنویس به دلایل زیر گزینه بهتری به نظر می‌رسد:

• نوشتن با دست یک فرایند پیچیده فیزیکی است که به مجموعه‌ای از حرکات منحصر‌به‌فرد نیاز دارد که خودش باعث بهبود به‌خاطرسپاری اطلاعات می‌شود.
• هنگام یادداشت‌برداری با دست معمولا اطلاعات را به جملات و عبارات خلاصه‌تر و کوتاتر تبدیل می‌کنیم و این فرایند سبب می‌شود که آموخته‌ها را بیشتر تحلیل کرده و بهتر به خاطر بسپاریم.
• فرایند تایپ کردن از حرکات تکراری و مشابه هم تشکیل می‌شود و کمک چندانی به حافظه نمی‌کند. البته مطالعات دیگری هم نشان داده که یادداشت برداری با کامپیوتر هم به افزایش یادگیری اطلاعات کمک می‌کند. اما احتمالا تاثیر آن به اندازه نوشتن با دست نیست.
• یادداشت‌برداری الکترونیکی به خاطر وجود نرم‌افزارهای گوناگون و انواع نوتیفیکیشن‌ها می‌تواند سبب حواس پرتی کاربر بشود. مطالعات متعددی نشان‌ داده‌اند که استفاده از لپ‌تاپ به خاطر ایجاد حواس پرتی و امکان انجام چند کار همزمان، می‌تواند باعث تاثیر منفی در یادگیری بشود.

جمع‌بندی:

به طور کلی به نظر می‌رسد که از «نگاه کمک به یادگیری»، یادداشت‌های دستنویس نسبت به یادداشت‌برداری الکترونیکی برتر هستند. اما توجه کنیم که مهم‌ترین نکته اینجا است که فارغ از روش آن، خودمان را به اصل یادداشت‌برداری عادت بدهیم.

اگر با روش الکترونیکی راحت‌تر هستیم، می‌توانیم از این روش استفاده کنیم و در عین حال اشکالات این روش (مانند امکان حواس پرتی) را هم بشناسیم و از آنها دوری کنیم.

علی‌اصغر هنرمند