گاهی اوقات وقتی مشغول یادگیری موضوع جدیدی هستیم، بعد از مطالعه این «تصور» را داریم که آن را به خوبی آموخته‌ایم. اما هنگامی که در عمل به آن دانسته‌ها نیاز داریم، متوجه می‌شویم به اندازه کافی روی موضوع تسلط نداریم.

مثلا یک دوره آموزشی برنامه‌نویسی دیده‌ایم اما در عمل هنگام کدنویسی کم می‌آوریم. یا برای امتحان پایان ترم وقت زیادی صرف مطالعه کرده‌ایم، اما سر جلسه امتحان متوجه می‌شویم اوضاع خراب است. مشکل اینجاست که هنگام یادگیری، ما فقط توهمی از یادگیری داشته‌ایم.

اینجاست که تکنیک فاینمن به‌کار می‌آید: روشی که برخی از کارشناسان آموزش، آن را جزو ۵ راهکار برتر یادگیری به‌شمار می‌آورند و سبب می‌شود قسمت‌هایی که واقعا متوجه نشده‌ایم را شناسایی و برای رفع‌شان اقدام کنیم.

مراحل تکنیک:

۱- ابتدا موضوع مورد نظرتان را مشخص کرده و عنوان آن را بالای یک کاغذ بنویسید.

۲- سپس مبحث را با کمک کلمات خودتان روی کاغذ توضیح دهید. انگار می‌خواهید آن را برای شخص دیگری به زبان ساده شرح دهید. ضمنا اگر می‌توانید، توضیح‌تان را با مثال‌های متعدد تکمیل کنید.

۳- توضیحات‌ را مرور کنید و بررسی کنید در کدام بخش‌ها اطلاعات‌تان ناقص است. اغلب اوقات در مرحله دوم متوجه می‌شویم که قادر به شرح بخش‌های مهمی از مبحث نیستیم و این نشان می‌دهد که کجاها را به‌خوبی یاد نگرفته‌ایم. در این بخش‌ها نیاز به مطالعه بیشتر داریم.

۴- بررسی کنید کدام بخش‌ها را به صورت بسیار فنی و پیچیده توضیح‌ داده‌اید. خودتان را به چالش بکشید تا مجددا آنها را به زبان ساده شرح دهید. انگار که می‌خواهید آن را برای یک کودک شرح دهید.
 البته بعد از به‌کارگیری این تکنیک، ممکن است متوجه شوید که به‌زمان بیشتری برای مطالعه و یادگیری نیاز دارید. اما لطفا دو نکته را فراموش نکنید:

اول- نیاز نیست این تکنیک را برای همه‌چیز استفاده کنید! مثلا اگر دانشجو یا دانش‌آموز هستید، احتمالا در برخی دروس فقط هدف‌تان کسب نمره‌ است. اما در برخی دیگر می‌خواهید مباحث را دقیق و بنیادین یادبگیرید، که در آنها پیشنهاد می‌کنیم از روش فاینمن استفاده کنید.

دوم- با وجود صرف زمان بیشتر، بعد از مدتی استفاده از این تکنیک متوجه می‌شوید که هم نقاط ضعف‌تان را شناسایی می‌کنید و هم عمق یادگیری شما افزایش قابل توجهی پیدا می‌کند و در عمل به مباحث تسلط بسیار بیشتری پیدا می‌کنید. بنابراین کاملا ارزشش را دارد.

ریچارد فاینمن فیزیکدان و برنده جایزه نوبل بود که جزو دانشمندان مشهور تاریخ به‌شمار می‌آید. او در عین حال یک معلم بزرگ بود که توانایی‌اش در توضیح مباحث پیچیده به زبان ساده سبب شده بود که او را The Great Explainer بنامند.

برخی سخنرانی‌ها و مصاحبه‌هایش هم در یوتیوب موجود است.

دکتر علی اصغر هنرمند

مدتی است مفهومی با نام مطالعه بیونیک (Bionic Reading) بین برخی افراد اهل مطالعه طرفدار پیدا کرده است. در این روش حروف کلیدی کلمات را کمی‌ پر‌رنگ‌تر از بقیه حروف می‌کنند و متعقدند با این روش سرعت خواندن بالاتر می‌رود و در وقت ما صرفه‌جویی می‌شود.

ایده مطالعه بیونیک بر اساس این منطق شکل گرفته که سرعت پردازش مغز ما سریع‌تر از بینایی‌مان است. بنابراین اگر برخی حروف را از تمرکز خارج کنیم، سرعت مطالعه افزایش پیدا می‌کند.

مخترع این روش معتقد است که این روش مطالعه برای افراد مبتلا به dyslexia (خوانش‌پریشی) نیز مفید است که تقریبا ۲۰ درصد جامعه به درجاتی از آن مبتلا هستند. البته قبلا یک فونت ویژه این افراد طراحی شده بود که تا حدی عملکردی مشابه همین روش دارد.

افراد مبتلا به خوانش‌پریشی در خواندن کلمات و جملات دچار مشکل هستند و عمدتا دچار کند‌خوانی و مشکل درک مطلب هستند. البته هوش این افراد کاملا طبیعی است و مثلا افراد مشهور زیادی مانند انیشتین، استیون اسپیلبرگ و والت دیزنی به این اختلال مبتلا هستند.

ضمن اینکه به‌نظر می‌رسد برخی افراد بیش‌فعال هم از راهکار مطالعه بیونیک سود می‌برند.

چگونه مطالعه بیونیک را امتحان کنیم؟

در حال حاضر با سه روش می‌توانید این روش مطالعه را امتحان کنید:

۱- سازندگان یک افزونه کروم برای آن تهیه کرده‌اند که متن‌ها را به این شکل تبدیل می‌کند که می‌توانید آن را نصب کنید.

۲- یک مبدل آنلاین هم برای تبدیل فایل‌ها در دسترس شما است که فرمت‌های پرکاربرد TXT, RTF, RTFD, EPUB و DOCX را تبدیل می‌کند.

۳- یک API هم برای برنامه‌نویسان تدارک دیده‌ شده است که از طریق آن می‌توانند متن‌ها را به شکل ظاهری جدید تبدیل کنند که اینجا در دسترس است:

در مورد امکان اجرای روش مطالعه بیونیک برای زبان فارسی مطلبی پیدا نکردیم و نمی‌دانیم این روش‌ آیا برای زبان فارسی هم جواب می‌دهد یا نه. اما اگر برای زبان فارسی نیز اجرایی باشد، احتمالا نتیجه آن چیزی شبیه حالت زیر خواهد بود:

علی‌اصغر هنرمند

احتمالا این تجربه را داشته‌اید که هنگام مطالعه اگر چیزی را با صدای بلند بخوانیم، محتوا را بهتر یاد می‌گیریم. اما بد نیست چند نکته جالب را هم در مورد این روش موثر و مهم یادگیری بدانیم.

هنگام مطالعه، اطلاعات از «مسیر» بینایی و هنگام گوش کردن (مثلا کتاب صوتی) از «مسیر» شنوایی وارد مغز می‌شوند. توانایی یادگیری افراد از «مسیرهای مختلف» یکسان نیست. بعضی افراد از مسیر بینایی و برخی از طریق شنوایی بهتر یاد می‌گیرند.

وقتی چیزی را همزمان می‌بینیم و آن را بر زبان هم می‌آوریم، هر دو مسیر بینایی و شنوایی به صورت همزمان مورد استفاده قرار می‌گیرند و به همین خاطر روی افزایش یادگیری ما تاثیر قابل توجهی دارد.

برخی تحقیقات نشان داده مطالعه با صدای بلند سبب افزایش یادگیری تا ۵۰ درصد می‌شود. ضمن اینکه میزان تمرکز را هم بالا می‌برد. البته این روش برای همه افراد کاربردی نیست و ضمنا در همه جا امکان مطالعه با صدای بلند وجود ندارد. اما اگر تا به حال آن را کمتر امتحان کرده‌اید، ارزش بررسی‌اش را دارد.

علی اصغر هنرمند

شناسایی عوامل حواس‌پرتی:

بهتر است قبل از شروع مطالعه، تلفن همراه خود را خاموش کنید. در صورتی که به آن نیاز دارید، نوتیفیکیشن‌ها را خاموش کرده یا از برنامه‌های مسدود کننده بهره ببرید. همچنین از خانواده و دوستانتان بخواهید تا مزاحم شما نشوند.

مکان مطالعه مناسب داشته باشید:

یک فضای ساکت و مرتب برای مطالعه در نظر بگیرید. داشتن یک فضای مشخص، بهره‌وری شما را به حداکثر می‌رساند. مهم نیست که مکان مطالعه،‌ شرکت باشد یا گوشه‌ای از اتاق خواب! همین که شما تمرکز داشته باشید، کافیست.

کیفیت مطالعه شما مهم‌تر از کمیت آن است:

مطالعه‌ی مفید، بسیار با ارزش‌تر از ۸ ساعت مطالعه، همراه با گشت و گذار در شبکه‌های اجتماعی است. برای افزایش تمرکز می‌توانید از تکنیک پومودورو استفاده کنید. تکنیک پومودورو یکی از روش‌های مدیریت زمان است. بر طبق این روش، بهترین بازه برای کار کردن ۲۵ دقیقه است. فرد پس از ۲۵ دقیقه کار باید برای مدت کوتاهی مثلاً ۳ تا ۵ دقیقه استراحت کند. پس از هر چهار پومودورو، یک استراحت طولانی‌تر ۱۵ تا ۲۰ دقیقه‌ای وجود دارد. برای آشنایی بیش‌تر با این مفهوم، می‌توانید در دوره «تکنیک پومودورو» بزرگراه، شرکت کنید.