آخـریــن مطالب «عمق یادگیری»
آشنایی با «تکنیک فاینمن» برای یادگیری عمیق‌تر
گاهی اوقات وقتی مشغول یادگیری موضوع جدیدی هستیم، بعد از مطالعه این «تصور» را داریم که آن را به خوبی آموخته‌ایم. اما هنگامی که در عمل به آن دانسته‌ها نیاز داریم، متوجه می‌شویم به اندازه کافی روی موضوع تسلط نداریم.
مثلا یک دوره آموزشی برنامه‌نویسی دیده‌ایم اما در عمل هنگام کدنویسی کم می‌آوریم. یا برای امتحان پایان ترم وقت زیادی صرف مطالعه کرده‌ایم، اما سر جلسه امتحان متوجه می‌شویم اوضاع خراب است. مشکل اینجاست که هنگام یادگیری، ما فقط توهمی از یادگیری داشته‌ایم.
اینجاست که تکنیک فاینمن به‌کار می‌آید: روشی که برخی از کارشناسان آموزش، آن را جزو ۵ راهکار برتر یادگیری به‌شمار می‌آورند و سبب می‌شود قسمت‌هایی که واقعا متوجه نشده‌ایم را شناسایی و برای رفع‌شان اقدام کنیم.
مراحل تکنیک:
۱- ابتدا موضوع مورد نظرتان را مشخص کرده و عنوان آن را بالای یک کاغذ بنویسید.
۲- سپس مبحث را با کمک کلمات خودتان روی کاغذ توضیح دهید. انگار می‌خواهید آن را برای شخص دیگری به زبان ساده شرح دهید. ضمنا اگر می‌توانید، توضیح‌تان را با مثال‌های متعدد تکمیل کنید.
۳- توضیحات را مرور کنید و بررسی کنید در کدام بخش‌ها اطلاعات‌تان ناقص است. اغلب اوقات در مرحله دوم متوجه می‌شویم که قادر به شرح بخش‌های مهمی از مبحث نیستیم و این نشان می‌دهد که کجاها را به‌خوبی یاد نگرفته‌ایم. در این بخش‌ها نیاز به مطالعه بیشتر داریم.
۴- بررسی کنید کدام بخش‌ها را به صورت بسیار فنی و پیچیده توضیح داده‌اید. خودتان را به چالش بکشید تا مجددا آنها را به زبان ساده شرح دهید. انگار که می‌خواهید آن را برای یک کودک شرح دهید. البته بعد از به‌کارگیری این تکنیک، ممکن است متوجه شوید که به‌زمان بیشتری برای مطالعه و یادگیری نیاز دارید. اما لطفا دو نکته را فراموش نکنید:
اول- نیاز نیست این تکنیک را برای همه‌چیز استفاده کنید! مثلا اگر دانشجو یا دانش‌آموز هستید، احتمالا در برخی دروس فقط هدف‌تان کسب نمره است. اما در برخی دیگر می‌خواهید مباحث را دقیق و بنیادین یادبگیرید، که در آنها پیشنهاد می‌کنیم از روش فاینمن استفاده کنید.
دوم- با وجود صرف زمان بیشتر، بعد از مدتی استفاده از این تکنیک متوجه می‌شوید که هم نقاط ضعف‌تان را شناسایی می‌کنید و هم عمق یادگیری شما افزایش قابل توجهی پیدا می‌کند و در عمل به مباحث تسلط بسیار بیشتری پیدا می‌کنید. بنابراین کاملا ارزشش را دارد.
ریچارد فاینمن فیزیکدان و برنده جایزه نوبل بود که جزو دانشمندان مشهور تاریخ به‌شمار می‌آید. او در عین حال یک معلم بزرگ بود که توانایی‌اش در توضیح مباحث پیچیده به زبان ساده سبب شده بود که او را The Great Explainer بنامند.
برخی سخنرانی‌ها و مصاحبه‌هایش هم در یوتیوب موجود است.
دکتر علی اصغر هنرمند
آزمون برای «نمره» یا ابزاری برای «کمک به یادگیری»؟
وقتی صحبت از آزمون می‌کنیم، ذهن همه به سوی امتحان و نمره معطوف می‌شود. تقریبا در تمامی مقاطع آموزشی و حتی کلاس‌های مهارتی شما با نوعی آزمون مواجه هستید. هدف اغلب آنها هم سنجش میزان یادگیری افراد از یک مبحث خاص است و آنقدر روی این موضوع تاکید شده که همه (شامل مدرسین و شرکت‌کنندگان) فکر می‌کنیم کسب نمره بالا به معنی مهارت و دانش بالا است.
از طرف دیگر می‌دانیم این یک تصور کاذب است و کسب نمره خوب مساوی با دانش و مهارت کافی نیست. به همین خاطر انتقاد‌های زیادی به سیستم‌های آزمون‌محور وارد می‌شود که نمره را ملاک قرار می‌دهند.
اما فراموش نکنیم تحقیقات متعدد نشان داده تمرین به‌یاد آوردن مباحث آموزشی (Retrieval Practice) یکی از قدرتمند‌ترین روش‌های آموزشی است که مثال‌های آن شامل برگزاری کوییز یا استفاده از فلش‌کارت است. حتی پژوهش‌های متعدد نشان داده این روش نسبت به مرور مجدد محتوای آموزشی قدرتمند‌تر عمل می‌کند که در ادامه یک موردش را هم مثال می‌زنیم اما نکته اینجاست که هنگام استفاده از این روش نباید به دنبال انتقاد و سطح‌بندی باشیم. این کوییز‌ها برای افزایش «عمق یادگیری» هستند و با این کار سه مزیت مهم به‌وجود می‌آید:
۱- وقتی با تست و کوییز از افراد سوال می‌پرسیم، خیلی سریع متوجه می‌شوند که نقاط ضعف و قوت‌شان در آن مبحث کجاست و می‌توانند روی آنها کار کنند.
۲- اکثر افراد با مطالعه یا مشاهده ویدیوی آموزشی از یک مبحث، دچار تصور کاذب می‌شوند که موضوع را یادگرفته‌اند. اما در واقعیت اینگونه نیست. وقتی دانسته آنها مورد محک قرار می‌گیرد، تازه متوجه می‌شوند که به موضوع تسلط ندارند.
۲- پرسیدن سوال سبب می‌شود بین دانسته‌های قبلی و جدید در مغز ارتباطات جدیدی شکل بگیرد و در آینده به‌یادآوردن آنها راحت‌تر باشد.
در اینجا بد نیست یک تحقیق جالب انجام شده را نیز با هم ببینیم: یک مبحث آموزشی در دو کلاس مختلف به دانش‌آموزان دبیرستانی در ایالت ایلینوی آمریکا آموزش داده شد. در کلاس اول در طول ترم سه بار از دانش‌آموزان در مورد آن مبحث کوییز گرفته شد و در کلاس دیگر سه بار مبحث توسط مدرس مرور شد.
در پایان ترم از دو کلاس امتحان گرفته شد: میانگین نمره دانش‌آموزان کلاس اول A بود و میانگین کلاس دوم C.
افزایش یادگیری در آموزش مجازی:
در آموزش‌های مجازی ضبط شده هم امکان مطرح کردن کوییز و آزمون در دسترس شما است. سامانه بزرگراه نیز چنین امکانی را در دسترس شما قرار داده است. ضمن اینکه در بزرگراه به صورت ویژه چنین امکانی دیده شده و شما می‌توانید پرسش‌های کمک آموزشی ایجاد کنید که مثلا بعد از هر اسلاید، از شرکت‌کنندگان پرسش‌هایی بپرسید و پس دریافت جواب، یک پاسخ تشریحی هم در اختیارشان قرار دهید که تاثیر فوق‌العاده‌ای روی افزایش کیفیت آموزش دارد.
در وبینارها و کلاس‌های آنلاین هم می‌توانید همزمان با تدریس، از شرکت‌کنندکان سوال بپرسید و اتفاقا یکی از مزایای آموزش آنلاین همین است که امکان طرح کوییز به صورت زنده و در کلاس‌های آنلاین هم در دسترس شما است.
می‌دانیم که طراحی کوییز و پرسش کمی وقت بیشتری از شما به عنوان مدرس خواهد گرفت، اما باور کنید از نظر آموزشی تاثیر بسیار زیادی روی ذهن شرکت‌کنندگان برجای می‌گذارد و ارزشش را دارد. یک تحقیق دیگر در سال ۲۰۱۰ نشان داده که مطرح کردن پرسش بلافاصله بعد از هر مبحث درسی، سبب می‌شود که افراد اطلاعات را ۵۰ درصد بیشتر به خاطر داشته باشند.
بنابراین قویا پیشنهاد می‌کنیم بعد از هر مبحث آموزشی (ویدیویی، متنی، کلاس آنلاین و…) چند پرسش کمک آموزشی قرار دهید و از روش Retrieval Practice برای افزایش عمق یادگیری بهره‌بگیرید.
اطلاعات بیشتر: