این روزها همه از پیشرفت‌های هوش مصنوعی حرف می‌زنند: از ChatGPT گرفته تا تصاویر تولید شده با هوش مصنوعی و حتی مقالاتی که به کمک آن نوشته شده‌اند.

در دنیای پزشکی هم هوش مصنوعی به‌سرعت در حال پیشرفت است. بیایید به ۳ مورد آن نگاه کنیم...

۱- روز گذشته یک ابزار هوش مصنوعی تازه معرفی شد که تصاویر سی‌تی اسکن ریه بیماران را مشاهده کرده و بر اساس آن می‌تواند پیش‌بینی کند که آیا احتمال بروز سرطان ریه در آینده وجود دارد یا نه.

این ابزار می‌تواند شانس بروز سرطان ریه طی شش سال آینده را با دقت نسبتا بالا پیش‌بینی کند. در این صورت می‌توان افراد را تحت معاینات دوره‌ای قرار داد تا در صورت بروز سرطان، به سرعت امکان درمان فراهم شود.

تصورش را بکنید که در آینده نزدیک، چنین ابزاری به طور پیش‌فرض، تمام اسکن‌های ریه را بررسی کند. در چنین شرایطی بسیاری از سرطان‌ها و حتی ریسک‌فاکتورها در مراحل اولیه شناسایی شده و جان افراد زیادی نجات پیدا خواهد کرد.

۲- مثال دیگر خبر تایید یک دستگاه MRI جدیدِ تولید شرکت فیلیپس توسط سازمان غذا و داروی آمریکا است که مدتی پیش منتشر شد. این دستگاه هم به هوش مصنوعی مجهز است و می‌تواند با دقت بسیار بالا تومورهای سر و گردن را شناسایی کند.

دستگاه MRI جدید، به خاطر دقت بسیار بالا به لطف هوش مصنوعی به طور کلی نیاز به سی‌تی‌اسکن را برطرف می‌کند (که در آن بیمار اشعه مضر دریافت می‌کند) و ضمنا به پزشکان کمک می‌کند کوچکترین تومورها از نظرشان دور نشود.

۳- برخی خبرها هم برای بعضی‌ها چندان خوشایند نیست: مثلا به نظر می‌رسد ChatGPT موفق شده در برخی آزمون‌های پزشکی آمریکا با موفقیت قبول شود. در یک بررسی دیگر هم این هوش مصنوعی در آزمون مشهور USMLE نمره بالای ۵۰ درصد کسب کرده و احتمالا تا چند وقت دیگر شاگرد اول خواهد شد!

به طور کلی پیش‌بینی می‌شود سال ۲۰۲۳ یکی از سال‌های مهم برای هوش مصنوعی باشد و نتایج پیشرفت‌های آن را بسیار بیشتر از قبل در زندگی‌مان مشاهده کنیم.

نظر شما در این مورد چیست؟

دکتر علی اصغر هنرمند

منابع این سه مطلب:

Medicalnewstoday

Techtimes

ABC.NET

چرا بعضی افراد انگیزه زیادی برای ورزش دارند، اما برخی دیگر حس و حالش را ندارند؟ در پاسخ دلایل متعددی می‌توان برایش ذکر کرد، اما یکی از عجیب‌ترین آنها باکتری‌های روده‌مان است! بله، نتایج یک پژوهش جدید نشان داده میکروب‌های روده ما روی میزان انگیزه‌مان تاثیر دارند…

محققان در پژوهشی روی موش‌ها متوجه شدند که تفاوت ژنتیکی، تاثیر چندانی روی میزان فعالیت‌بدنی‌ آنها ندارد. اما برخی موش‌ها نسبت به دیگران جنب و جوش بیشتری دارند که دلیل عمده آن، تفاوت در باکتری‌های دستگاه گوارش آنها است.

در این پژوهش، جمعیت و تنوع باکتری‌های دستگاه گوارش موش‌ها با کمک آنتی‌بیوتیک‌ کاهش داده شد و مشخص شد با این کار میزان تاثیر دوپامین رو مغز بعد از فعالیت بدنی کاهش قابل توجهی پیدا می‌کند.

دوپامین یک انتقال‌دهنده عصبی است که عملکرد‌های بسیار متنوعی در بدن موجودات زنده دارد و یکی از اثرات آن حس خوبی است که بعد از ورزش پیدا می‌کنیم. کاهش تاثیر گیرنده‌های دوپامینی سبب می‌شود که انگیزه کافی برای تکرار ورزش نداشته باشیم.

در دستگاه گوارش ما تریلیون‌ها باکتری زندگی می‌کنند (بله تعداد باکتری‌هایی که در بدن ما زندگی می‌کنند از تعداد سلول‌های بدن خودمان هم بیشتر است!) و نوع و تعداد آنها تحث تاثیر سبک زندگی و غذاهایی است که مصرف می‌کنیم.

در این تحقیق چند گونه از باکتری‌ها شناسایی شده‌ که در این رابطه نقش موثری ایفا می‌کنند. اما به عنوان یک قاعده کلی، خوب است بدانید که داشتن تنوع غذایی، مصرف سبزیجات، میوه‌ها و همینطور پروبیوتیک‌ها به افزایش جمعیت باکتری‌های مفید دستگاه گوارش‌مان کمک می‌کند.

پژوهشگران می‌گویند اگر نتیجه این تحقیق روی انسان‌ها هم تایید شود، یکی از دلایل اصلی این پرسش مشخص می‌شود که چرا بسیاری از افراد به اندازه کافی فعالیت بدنی ندارند: آنها کمبود وقت، خستگی و نبود انگیزه را بهانه می‌کنند اما احتمالا دلیل آن باکتری‌های دستگاه گوارش‌شان است!

در مورد تاثیر باکتری‌های مقیم بدن انسان روی ابعاد مختلف سلامت، پژوهش‌های بسیار زیادی انجام شده و اهمیت آن روز به روز بیشتر برایمان روشن می‌شود.

دکتر علی‌اصغر هنرمند

این پژوهش در نشریه نیچر منتشر شده

اطلاعات بیشتر:

Medscape

آمار نشان می‌دهد در صورت بروز ایست قلبی، شانس زنده‌ماندن مردان بیشتر از زنان است. اولین چیزی که با دیدن این مطلب به ذهن‌مان می‌رسد این است که احتمالا از نظر مقاومت نسبت به کمبود اکسیژن، چیزی در دو جنس متقاوت است. اما نتایج یک پژوهش، علت کاملا متفاوتی را نشان می‌دهد…

به نظر می‌رسد یکی از دلایل اصلی آمار بالاتر مرگ در خانم‌ها این است که آنها کمک اورژانس را «دیرتر» دریافت می‌کنند. وقتی شخصی دچار ایست قلبی می‌شود، برای نجات جانش باید فورا احیای قلبی ریوی را شروع کرد که تحت عنوان CPR شناخته می‌شود و اصول آن هم در دوره‌های کمک‌های اولیه آموزش داده می‌شود.

اکنون یک پژوهش ۵ ساله روی حدود ۲۹ هزار نفر در اروپا نشان داده که در صورت بروز ایست قلبی در خانم‌ها احتمال اینکه اطرافیان احیا را شروع کنند، کمتر است. محققان می‌گویند این موضوع به این خاطر است که اطرافیان به خاطر آناتومی متفاوت و یا احترام به جنسیت از انجام احیا در خانم‌ها اکراه دارند.

با این حساب بسیار مفید است به کسانی که در دوره‌های احیا و کمک‌های اولیه شرکت می‌کنند، این نکته آموزش داده شود تا در شروع امداد درنگ نکنند.

دکتر علی‌اصغر هنرمند

اطلاعات بیشتر:

Medicalnewstoday

آلیسا دختر ۱۳ ساله‌ای است که به نوع کشنده‌ای از سرطان خون مبتلا شد و روش‌های درمانی موجود هم برایش بی‌نتیجه بود. به همین خاطر پزشکان برای نخستین بار از یک روش جدید شامل دستکاری ژن‌ها با هدف شکار سلول‌های سرطانی استفاده کردند که به نظر می‌رسد موجب درمان کامل وی شده است.

این روش base editing نام دارد و از زمان ابداع آن تنها شش سال گذشته است. با این روش محققان نوعی از سلول‌های ایمنی طراحی کردند (بله درست خوانده‌اید، طراحی کردند!) که به طور خاص سلول‌های سرطانی آلیسا را شناسایی و نابود می‌کرد.

سرطان آلیسا T-cell acute lymphoblastic leukaemia نام دارد. در این سرطان یک نوع خاص از سلول‌های ایمنی بدن که   T-cell نام دارند، دچار مشکل می‌شوند و با تکثیر بیش از حد به همه جا حمله می‌کنند. شیمی‌درمانی و پیوند مغز استخوان در آلیسا موثر نبود.

اما فرایند درمان جدید بسیار جالب است: پژوهشگران ابتدا T-cell‌های سالم را از یک اهدا کننده دریافت کردند و سپس چهار عملیات اصلی روی آنها انجام شد:

اکنون سلول‌های شکارچی کاری انجام دادند که شیمی‌درمانی نتوانسته‌ بود انجام دهد: آنها «تمام» سلول‌های سرطانی را با موفقیت شناسایی و نابود کردند.

اکنون شش ماه از درمان آلیسا گذشته و طی این مدت اثری از بازگشت سرطان دیده نشده است و به همین خاطر موفقیت درمان وی اعلام شده است. این نخستین بار است که درمان با این فناوری روی یک بیمار امتحان شده است.

با روش جدید در واقع برای درمان سرطان بیمار یک سلاح اختصاصی جهت هدف‌گیری سلول‌های سرطانی ساخته می‌شود و این راهکار در آینده نزدیک انقلابی در درمان‌ سرطان‌ها ایفا خواهد کرد.

دکتر علی اصغر هنرمند

توضیحات بیشتر

آیا تا به حال اسم بیماری زونا به گوش‌تان خورده است؟ یک بیماری ویروسی که به شکل تاول‌های کوچک روی پوست ظاهر می‌شود و بسیار دردناک است. اکنون نتایج یک پژوهش تازه نشان داده ابتلا به این بیماری احتمال بروز سکته مغزی و قلبی را به طور قابل توجهی بالا می‌برد!

این پژوهش نشان داده بعد از بروز زونا، احتمال سکته طی ۱۲ سال آینده بیشتر می‌شود. در این افراد سکته قلبی ۲۵ درصد و سکته مغزی ۳۸ درصد بیشتر از دیگران رخ می‌دهد. محققان فکر می‌کنند علت آن ایجاد التهاب و تغییراتی است که بعد از ورود ویروس به سیستم عروقی رخ می‌دهد.

زونا در واقع همان ویروس آبله مرغان است. بعد از ابتلا به آبله مرغان، ویروس آن در بدن ما به صورت نهفته باقی می‌ماند. اما سیستم ایمنی به آن اجازه تاخت و تاز نمی‌دهد. برخی رویدادها مانند اُفت سیستم ایمنی در اثر فشارهای روانی و یا برخی داروها و بیماری‌ها سبب فعال شدن ویروس و ایجاد بیماری می‌شوند.

زونا در هر سنی می‌تواند رخ بدهد اما در افراد بالای ۵۰ سال شایع‌تر است. این بیماری به جز درد زیاد، خودش تهدید کننده حیات نیست و به همین خاطر زیاد جدی گرفته نمی‌شود. اما به نظر می‌رسد باید بیشتر از اینها به آن پرداخته شود.

نکته اینجاست که برای زونا واکسن وجود دارد و محققان می‌گویند به نظر می‌رسد تزریق واکسن، کمک کننده است و سبب می‌شود افزایش ریسک بروز سکته قلبی و مغزی رخ ندهد. چون در عمل ویروس اجازه فعالیت و ایجاد التهاب را پیدا نمی‌کند.

دکتر علی اصغر هنرمند

اطلاعات بیشتر

این روزها استفاده از سیگارهای الکترونیکی (ویپ) فراگیر شده و بسیاری افراد تصور می‌کنند آنها کم‌ضررتر از سیگارهای سنتی هستند. هرچند در این مورد اختلاف نظر‌ وجود دارد اما ویپ همچنان در دسته مواد مضر قرار می‌گیرد. اکنون نتیجه یک تحقیق جدید عوارض آن روی دندان‌ها را نشان داده است:

مشخص شده که سیگارهای الکترونیکی به چند روش مختلف باعث آسیب جدی به دندان‌ها می‌شوند:

- در محلول سیگارهای الکترونیکی از مواد قندی استفاده می‌شود که به دندان‌ها می‌چسبد و باعث افزایش تخریب می‌شوند. بنابراین از این نظر از سیگارهای سنتی مضرتر هستند!

- محلول ویپ باعث تغییر باکتری‌های محیط دهان شده و سبب افزایش جمعیت باکتری‌های مضر می‌شود. 

- محلول ویپ روی لثه‌ها نیز تاثیر تخریبی دارد و از این نظر مشابه سیگارهای سنتی است.

در نهایت نویسندگان مقاله توصیه کرده‌اند که مصرف‌کنندگان سیگارهای الکترونیکی توجه ویژه‌ای به بهداشت دهان‌ و دندان‌شان داشته باشند و مراجعه منظم به دندانپزشک را فراموش نکنند.

دکتر علی اصغر هنرمند

توضیحات بیشتر

این تصویر یک گلبول قرمز خون است که وظیفه اصلی رساندن اکسیژن به بافت‌های بدن را ایفا می‌کند. اما این یک گلبول عادی نیست! چون در آزمایشگاه تولید شده و اکنون بعد از چندین دهه تحقیق، آزمایش انسانی محدود آن آغاز شده است.

اما چرا این خبر مهم است؟

برخی بیماری‌ها و حوادث سبب می‌شود که نیاز به دریافت خون داشته باشیم، اما محدودیت‌های مهمی وجود دارد:

- وجود گروه‌های خونی متعدد

- نیاز به اهدا‌کننده

- انتقال برخی بیماری‌ها از طریق خون 

و اصلا سازمان‌هایی مانند «انتقال خون» به خاطر مقابله با همین چالش‌ها تاسیس شده‌اند

اکنون پیشرفت‌ تولید گلبول قرمز مصنوعی به جایی رسیده که آزمایش آن برای نخستین بار روی دو نفر آغاز شده و اگر موفقیت‌آمیز باشد روی افراد بیشتری امتحان خواهد شد.

محققان به گلبول‌های تولیدی با مواد رادیواکتیو برچسب زده‌اند و آنها را در بدن دریافت‌کنندگان زیر نظر دارند!

البته برای تولید این خون نیز همچنان به اهدا کننده نیاز است. اما نکته اینجاست که از حدود نیم میلیون سلول بنیادی موجود در حدود نیم لیتر خون، بیشتر از ۵۰ میلیارد گلبول قرمز تولید می‌کنند. فرایندی که حدود سه هفته طول می‌کشد.

گلبول‌های قرمز مصنوعی عمر بیشتری هم دارند. طول عمر گلبول قرمز ۱۲۰ روز است. در یک انتقال خون استاندارد، مجموعه‌ای از گلبول‌های پیر و جوان انتقال پیدا می‌کنند که در نتیجه میانگین کارایی را پایین می‌آورد اما گلبول‌های تولیدی همگی جوان هستند و انتظار می‌رود ۱۲۰ روز دوام بیاورند.

هرچند هنوز زمان نسبتا زیادی تا اتمام تحقیقات و تکامل این فناوری باقی مانده. اما اگر تولید خون در آزمایشگاه به نتیجه برسد، بسیاری از محدودیت‌های فعلی انتقال خون برطرف خواهد شد. 

 اطلاعات بیشتر

دکتر علی اصغر هنرمند

برخی افراد بعد از ابتلا به کووید۱۹ دچار اختلالات شناختی طولانی مدت (شامل کاهش حافظه، تمرکز و اختلالات گفتاری) می‌شوند که این ناشی از درگیری اعصاب توسط ویروس است. حالا نتیجه یک تحقیق گسترده نشان داده در چه کسانی باید بیشتر دنبال این اختلالات باشیم…

مشخص شده شدت بیماری با بروز اختلالات شناختی مرتبط نیست! یعنی اگر بیماری اولیه‌مان شدید بود به این معنی نیست که احتمال بروز عوارض عصبی وجود دارد. بلکه کسانی که دچار «اختلال بویایی» شده‌اند، بیشتر از دیگران دچار مشکلات شناختی خواهند شد.

این بررسی به مدت یک سال در کشور آرژانتین انجام شده و نشان داده افرادی که دچار درگیری بویایی شده‌اند، بیشتر از دیگران دچار کاهش حافظه، تمرکز و اختلالات گفتاری می‌شوند و این اختلالات در سالمندان بالای ۶۰ سال می‌تواند ماندگار باشد.

دکتر علی‌اصغر هنرمند

منبع

برخی افراد با هدف افزایش بهره‌وری قهوه می‌‌نوشند، اما شاید این نکته‌ی مهم را ندانید که نوشیدن قهوه در زمان نامناسب به‌ بهره‌وری‌تان آسیب جدی وارد می‌کند و باید بدانیم چگونه از کافئین به صورت استراتژیک استفاده کنیم!

چند نکته پیش از شروع:
- من از علاقمندان قهوه هستم و هر روز «یک» فنجان قهوه حوالی ۱۰ صبح می‌نوشم.
- قهوه نسبت به چای کافئین بیشتری دارد (به همین خاطر تمرکز روی آن است).
- لطفا به ساعات بیان شده دقت کنید. پیش‌فرض صحبت در مورد چکاوک‌ها است (کسانی که صبح‌ها انرژی بیشتری دارند).

اگر بخواهیم مهم‌ترین ابزار افزایش توانایی ذهنی و بهره‌وری را معرفی کنیم پاسخ یک کلمه است: «خواب!» بله خواب کافی و با کیفیت مناسب در تمام ابعاد زندگی‌ما نقشی کلیدی ایفا می‌کند.

اما کافئین روی خواب ما تاثیر منفی دارد و کیفیت و عمق آن را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. اکثر افراد نمی‌دانند نیمه عمر کافئین در بدن ما بین ۶ تا ۷ ساعت است و حدود یک چهارم آن نیز تا ۱۲ ساعت بعد در بدن ما حضور دارد.

به این معنی که اگر ۱۲ ظهر یک فنجان قهوه بنوشید، یک چهارم کافئین آن تا ساعت ۱۲ شب در بدن‌تان حضور دارد!

ممکن است بگویید من با نوشیدن قهوه حتی قبل از خواب هم مشکلی ندارم و راحت می‌خوابم! اما نکته اینجاست که شما از کاهش «کیفیت» و «عمق» خواب خود مطلع نمی‌شوید. جالب است بدانید نوشیدن یک فنجان قهوه در بعد‌ازظهر، کیفیت خواب شبانه را ۲۰ درصد کاهش می‌دهد.

بنابراین هنگام نوشیدن قهوه و دیگر مواد حاوی کافئین توجه کنیم که با ساعات خواب‌مان فاصله کافی داشته باشند، ضمنا در ساعات عصر و شب هم می‌توانید سراغ قهوه بدون کافئین بروید.

اگر به این موضوع علاقمند هستید، می‌توانید این گفتگو با دکتر متیو واکر را ببینید که یکی از افراد برجسته در حوزه خواب است. همینطور کتاب Why We Sleep از دکتر واکر.

دکتر علی‌اصغر هنرمند