شبکه‌های اجتماعی چگونه مغز ما را هک می‌کنند؟
دوپامین یکی از هورمون‌هایی است که باعث احساس رضایت و لذت می‌شود و احتمالا می‌دانید یکی از راهکارهای شبکه‌های اجتماعی برای نگه‌داشتن کاربران در سرویس‌هایشان، هک کردن «چرخه واکنش دوپامین» در مغز ما است. (بله مغز ما هم هک می‌شود آن هم به راحتی!).
این هورمون وقتی در مغز آزاد می‌شود که در انتظار جایزه هستیم و به ما یک حس رضایت القا می‌کند. البته شرایط متعدد دیگری مانند غذا خوردن، ورزش، رابطه جنسی، مصرف مواد مخدر و… هم باعث ترشح این هورمون می‌شوند.
اینجا می‌خواهیم با چرخه تقویت انگیزه دوپامینی آشنا شویم. فرمول آن ساده است: ما در شبکه‌های اجتماعی یک پست منتشر می‌کنیم > به انتظار واکنش دیگران می‌نشینیم > دریافت واکنش (مانند لایک و کامنت) باعث ترشح دوپامین در مغز ما می‌شود و این رفتار در ما تقویت می‌شود.
بخش جالب ماجرا اینجاست که فاکتور «سورپرایز» هم در این سیستم نقش مهمی ایفا می‌کند. در واقع اگر ما همیشه واکنش یکسانی دریافت می‌کردیم در این چرخه گرفتار نمی‌شدیم اما لایک، کامنت و… برای هر پست متفاوت است و برای ما قابل پیش‌بینی نیست. چیزی شبیه به خرید بلیط بخت‌آزمایی که منجر به ایجاد هیجان می‌شود.
این داستان باعث می‌شود ما روزانه بارها و بارها به ساقی‌مان (شبکه‌های اجتماعی) جهت تامین دوپامین مراجعه کنیم. به تدریج مغز ما دچار تغییراتی می‌شود و برخی قابلیت‌هایمان مانند تمرکز و بهره‌وری افت قابل توجهی پیدا می‌کند. مثلا آخرین باری که توانسته‌اید یک کتاب ۳۰۰ صفحه‌ای را مطالعه کنید کی بوده است؟
اما آیا باید از شبکه‌های اجتماعی فرار کنیم؟ پاسخ منفی است. در آنها انبوهی از اطلاعات مفید و کاربردی نیز وجود دارد. اما نکته اینجاست که با دانستن این نکات می‌توانیم در مقابل عوارض جانبی آنها راهکارهایی اتخاذ کنیم.
یکی موثرترین آنها این است که استفاده از شبکه‌های اجتماعی را به ساعات مشخصی از روز محدود کنیم. خبر خوب هم اینجاست که تاثیرات ناشی از این ابزارها برگشت‌پذیر است و اگر استفاده از آنها را محدود کنیم، مغز ما به تدریج به حالت عادی برمی‌گردد.
دکتر علی‌اصغر هنرمند
منابع:
