نوتیفیکیشن‌ها چگونه مغز ما را پریشان می‌کنند؟
احتمالا در مورد آزمایش مشهور «ایوان پاولوف» شنیده‌اید؟ این روانشناس با آزمایش روی سگ‌ها نشان داد که چطور می‌توان با یک محرک ساده این حیوانات را شرطی کرد. او هنگام غذا دادن به سگ‌ها یک زنگ را به صدا در می‌آورد. بعد از مدتی حتی اگر غذایی هم در کار نبود، به‌صدا در آوردن زنگ باعث ترشح بزاق در سگ‌ها می‌شد.
سازندگان شبکه‌های اجتماعی نیز از همین اصل و البته چندین اصل مهم دیگر در روانشناسی کمک می‌گیرند تا ما را به استفاده از محصولات‌شان ترغیب کنند. در واقع هرچه زمان بیشتری در شبکه‌های اجتماعی صرف کنیم، باعث افزایش درآمد صاحبان آنها می‌شویم و به همین خاطر آنها تمام تلاش خودشان را به‌کار می‌گیرند تا وقت باارزش ما را به خودشان اختصاص دهند.
در پشت صحنه‌ی بسیاری از اپلیکیشن‌های مشهور، صدها متخصص قرار گرفته‌اند و از تمام راهکارهای ممکن استفاده می‌کنند تا میزان استفاده کاربران از محصولات‌شان را افزایش دهند. در واقع ما در یک جنگ نابرابر قرار گرفته‌ایم که در آن یک ارتش از مختصصان تلاش می‌کنند بدون اینکه متوجه شویم مهم‌ترین دارایی‌هایمان (زمان، انرژی و تمرکزمان) را از ما بگیرند.
«نوتیفیکیشن‌ها» یکی از مهم‌ترین سلاح‌هایی است که توسط اپلیکیشن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند تا کاربران را به باز کردن اپلیکیشن ترغیب کنند. تلفن همراه ما هر چند دقیقه یک بار به صدا در می‌آید و به ما یادآوری می‌کند یک پیام جدید در اینستاگرام، تلگرام، فیسبوک و... داریم. ما نیز سراغ تلفن‌مان می‌رویم و درست مانند آزمایش پاولوف یک جایزه دریافت می‌کنیم: یعنی یک ویدیو، تصویر یا متن جذاب می‌بینیم و این سبب ترشح مقدار کمی هورمون لذت میشود.
فرمول ساده است: یک زنگ کوچک (نوتیفیکیشن) و مشاهده یک محتوای جذاب (دریافت جایزه) کم‌کم و به تدریج، چرخه «شرطی‌شدن» در مغز ما تکمیل میشود. پس از مدتی دیگر حتی به صدای زنگ هم نیاز نخواهد بود و کاربران به صورت ناخودآگاه هر چند دقیقه یک بار سراغ تلفن همراه‌شان می‌روند و شبکه‌های اجتماعی‌شان را چک می‌کنند.
در این مورد بررسی‌های علمی زیادی نیز انجام شده. برای مثال یک تحقیق روی کاربران عادی در سال ۲۰۱۷ نشان داد که ۸۶ درصد کاربران دایما به شبکه‌های اجتماعی و ایمیل‌شان سر می‌زنند و این کار باعث افزایش قابل توجه استرس در آنها میشود. یک بررسی دیگر نیز توسط دانشگاه کالیفرنیا روی مدیران اجرایی نشان داده که این افراد به طور متوسط روزانه ۲۶۰۰ بار تلفن‌شان را لمس می‌کنند! ایمیل‌شان را روزی ۷۴ بار چک می‌کنند و حداقل ۴۶ نوتیفیکیشن دریافت می‌کنند.
همه اینها باعث آسیب شدید به تمرکز و کاهش قابل توجه کارایی مغز و بهره‌وری می‌شوند. بنابراین لازم است راهکارهایی اتخاذ کنیم تا جلوی آسیب‌ها را بگیریم:
چند راهکار عملی:
- نوتیفیکیشن‌های تلفن همراه را برای همه اپلیکیشن‌ها غیرفعال کنید.
- در برخی ساعات مشخص، تلفن‌همراه‌تان را به طور کامل خاموش کنید.
- از تکنیک پومودورو برای افزایش تمرکز کمک بگیرید (اگر با این تکنیک آشنا نیستید، دوره آموزشی تکنیک پومودورو در بزرگراه را از دست ندهید).
- از ابزارهای موجود در تلفن‌همراه جهت بررسی میزان کارکردتان کمک بگیرید. برای مثال در آیفون بخشی به نام Screen Time اضافه شده که ساعات صرف شده در هر اپلیکیشن را نشان می‌دهد. برای اندروید هم می‌توانید از اپلیکیشن Digital Wellbeing استفاده کنید. برای کامپیوتر دسکتاپ هم اپلیکیشن RescueTime گزارش کاملی از فعالیت‌ها در اختیارتان قرار می‌دهد.
علاوه بر موارد گفته شده، تلاش کنید هنگامی که بدون دلیل و به صورت «عادت‌گونه» به سوی تلفن همراه‌تان می‌روید، جلوی خودتان را بگیرید. این کار کمک می‌کند به‌تدریج چرخه شرطی سازی را بشکنید.
