گاهی اوقات میخواهیم خودمان یا شخص دیگری را به انجام کاری راضی کنیم. به همین خاطر از تاثیرات مثبت و منفی آن کار حرف میزنیم: مثلا میگوییم با ورزش کردن سلامت بیشتری خواهیم داشت و…
این کار خوب است، اما بهتر است بدانید به اندازه راهکاری که در ادامه صحبت میکنیم موثر نیست…
راهکار دیگر این است که «احساس» افتخار یا شرم را هدف بگیریم. مثلا خودمان را در وضعیتی متصور شویم که در یک مسابقه ورزشی شرکت کردهایم و جزو نفرات برتر شدهایم و احساس پیروزی میکنیم.
یا خودمان را در حال کشیدن سیگار ببینیم، در حالی که همسر یا فرزندمان با حالتی ناخوشایند به ما نگاه میکنند و از این کارمان احساس شرم میکنیم.
استفاده از راهکار احساسی موثرتر است و شانس موفقیت را بیشتر میکند. چرا که روی مرکز احساسی مغز تاثیر میگذارد که در لحظات تصمیمگیری نقش مهمی ایفا میکند. در حالی که صحبت منطقی در مورد مزایا و معایب، روی بخش جلویی مغز (پرهفرونتال) تاثیرگذار است.
بنابراین هنگامی که بر سر دو راهی یک تصمیم دشوار قرار گرفتید، به جای بحث منطقی سعی کنید احساسات خودتان را با تصور موفقیت و شکست، تحت تاثیر قرار دهید.
خواهید دید که نتیجه بهتری بهدست میآید...
دکتر علیاصغر هنرمند
تا به حال به این نکته فکر کردهاید ویروس کرونا که از خانواده ویروسهای تنفسی است، چگونه از ریه به سلولهای عصبی وارد میشود و مثلا روی بویایی ما تاثیر میگذارد و حتی به مغز میرسد؟
افرادی که در رابطه با این موضوع مطالعه کردهاند، میدانند این ویروس از طریق یک گیرنده خاص به نام ACE2 خودش را از غشا وارد سلولها میکند. اما نکته اینجاست که بسیاری از سلولهای بدن انسان از جمله سلولهای عصبی اصلا چنین گیرندهای ندارند!
حالا به نظر میرسد نتایج یک تحقیق جدید این راز را کشف کرده: سلولها از طریق یک سری رشتههای بسیار باریک به نام Tunneling Nanotubes به یکدیگر متصل میشوند. ویروس کرونا برای انتقالِ بین سلولها، به جای حرکت از غشا از طریق این تونلها به سلول بعدی میرود!
این تصویری است که محققان از جناب ویروس هنگام جابجایی از داخل تونل گرفتهاند! جالب است بدانید عرض این تونلها حدود 0.7 نانومتر است.
اما نکته مهمتر اینجاست که مشخص شده سلولها بعد از آلودگی با ویروس، شروع به ساخت تونلهای جدید به سلولهای اطرافشان میکنند! به این معنی که ویروس راهکاری دارد که سلول را مجبور به ساخت تونلهای بیشتر میکند.
قبلا مشخص شده بود که برخی ویروسهای دیگر از جمله HIV از همین راهکار جهت انتقال به سلولهای دیگر استفاده میکنند. اما حالا این نکته در مورد کرونا هم کشف شده و احتمالا این یکی از دلایل مهمی است که ویروس در برخی افراد، این همه عوارض متعدد ایجاد میکند.
دکتر علیاصغر هنرمند
تحقیقی چهار ساله در یک آکادمی آموزش نظامی نشان داد آمادگی جسمانی مانند بیماری بین افراد انتقال پیدا میکند و اگر در یک اسکادران، شخصی با آمادگی جسمانی پایین قرار داشته باشد، سبب میشود دیگران هم کمتر تمرین کنند و آمادگی جسمانی کل تیم افت پیدا میکند.
تحقیقات متعدد دیگری هم نشان داده که انتخابهای شخصی ما تا حد زیادی تحت تاثیر نظرات دیگران و جامعه قرار دارد. حتما این نقل قول مشهور را شنیدهاید که میگوید هر یک از ما «میانگین» پنج نفری هستیم که بیشترین وقتمان را با آنها میگذرانیم.
منظور تاثیری است که افراد دور و برمان روی اراده و پیشرفت ما برجای میگذارند. بنابراین اگر اطرافیانمان افراد با انگیزه و فعال نباشند، روی اراده ما هم تاثیر منفی برجای میگذارد و البته برعکسش هم صادق است.
جالب است بدانید حتی اضافه وزن و چاقی هم مسری است! (البته منظورمان چاقی ناشی از بیماری نیست). در حال حاضر چاقی در برخی کشورها یک اپیدمی به حساب میآید. به این مفهوم که مانند کووید۱۹ از فردی به فرد دیگر منتقل میشود.
یک مطالعه ۳۰ ساله نشان داد چگونه چاقی بین اعضای خانواده و همینطور دوستان منتقل میشود و وقتی دوست شما چاق میشود، احتمال بروز چاقی در شما نیز ۱۷۱ درصد افزایش پیدا میکند!
اگر به گذشته خودتان فکر کنید، موارد متعددی از شکست اراده یا پیشرفت را در زندگیتان مشاهده میکنید که ناشی از تاثیر اطرفیان بوده است.
اما چه کنیم تا تاثیر دیگران بر ما مثبت باشد؟
۱- راه مهم آن انتخاب هوشمندانه افرادی است که زمانمان را با آنها سپری میکنیم. به دنبال افرادی باشید که اراده و پشتکار خوبی دارند و بهرهوری برایشان مهم است.
۲- اگر چنین افرادی در اطرافتان کمتر یافت میشود، میتوانید به صورت مجازی با افراد موفق و با انگیزه زندگی کنید! منظور این است که در مورد زندگی و عادات افرادی که در حوزه مد نظر شما الگو به حساب میآیند، مطالعه کرده و این کار را به یک روتین زندگی تبدیل کنید.
۳- در کنار آن بخشی از وقت خودتان را به یادگیری و پیشرفت دائمی در حوزه بهرهوری و ارتقا شخصی اختصاص دهید.
خواهید دید که رعایت این سه نکته سبب میشود اغلب اوقات ارادهای قوی و انگیزهای بالا داشته باشید.
علیاصغر هنرمند
شرکت سینکرون روز گذشته اعلام کرد برای نخستین بار در آمریکا جراحی تعیبیه یک قطعه فرستنده فرمان از مغز را با موفقیت انجام داده است.
سالها است رویای تبدیل انسان به سایبورگ در داستانها و فیلمهای سینمایی دنبال میشود و البته پتانسیلهای علمی فراوانی نیز به همراه دارد. قابلیت ارسال فرمان از طریق مغز به کامیپوتر، بسیاری از مرزهای انسانی را جابجا خواهد کرد.
جالب است بدانید مشابه خبر پیوند قلب خوک که چند روز قبل در موردش صحبت کردیم و سرپرست تیم آن یک پزشک ایرانی بود، در این مورد نیز دکتر شهرام مجیدی سرپرست تیم جراحی را برعهده داشته است.
همانطور که گفتیم این جراحی برای نخستین بار در کشور آمریکا انجام شده اما عمل مشابهی نیز چند ماه قبل در استرالیا روی ۴ بیمار انجام شد که نتایج آن نیز تا به حال مثبت بوده است.
در حال حاضر هدف این است که افراد دچار ناتوانیهای حرکتی، بتوانند با صدور فرمانهایی امور روزمره را انجام دهند.
به گفته دکتر مجیدی، نصب این قطعه بدون باز کردن جمجمه انجام شده و آنها از طریق یک رگ (ورید ژوگولار) آن را داخل قشر حرکتی مغز تعیبه کردهاند و بیمار ۴۸ ساعت بعد از عمل ترخیص شده است.
اکنون بیمار در یک فرایند آموزشی قرار گرفته و یاد میگیرد چگونه دستورات مختلف را از طریق این قطعه ارسال کند. هدف این است که بیمار بتواند کارهایی مانند استفاده از اینترنت و ارسال ایمیل را به تنهایی انجام دهد.
خواندن این مطلب احتمالا شما را یاد شرکت نورالینک ایلان ماسک میاندازد که آنها نیز روی فناوری مشابهی کار میکنند. اما شرکت نورالینک هنوز موفق به دریافت تاییدیههای سازمان غذا و داروی آمریکا برای انجام جراحی روی انسان نشده و به نظر میرسد شرکت سینکرون در این مورد جلوتر است.
دکتر علیاصغر هنرمند
تا به حال متوجه این نکته شدهاید که بعد از برخی ورزشها احساس گرسنگی زیادی میکنیم. در حالی که گاهی اوقات با پایان ورزش، اصلا به خوردن غذا تمایل نداریم؟
یک مقاله مهم چند هفته پیش در نشریه نیچر چاپ شد که به نظر میرسد پرده از این راز برداشته است.
در تحقیق انجام شده مشخص شد بعد از ورزشهای سنگین، یک مولکول خاص به نام Lac-Phe در خون آزاد میشود که باعث سرکوب حس گرسنگی میگردد.
همیشه بر سر تاثیر ورزش روی کاهش وزن اختلاف نظر وجود داشته است. چون برخی اوقات ورزش باعث افزایش وزن هم میشود. دلیلش این است که عوامل متعددی مانند ژنتیک، متابولیسم و حتی زمان ورزش کردن روی وزن ما تاثیرگذار هستند.
اما اکنون به نظر میرسد حداقل یکی از عوامل مهم موثر روی اشتهای ما بعد از ورزش کشف شده و در این مورد «شدت» نقشی تعیینکننده دارد.
جالب است بدانید محققان این مولکول را به موشهایی که ورزش نمیکردند نیز تزریق کردهاند و متوجه شدند با حضور این مولکول در جریان خون، میزان مصرف غذا به خاطر کاهش اشتها حدود ۳۰ درصد کمتر شده است.
در ادامه مشخص شد هر چه ورزش سنگینتر باشد میزان تولید این مولکول بیشتر است.
در علم پزشکی مدتها است با برخی مولکولهای مهم تاثیرگذار در اشتها مانند لپتین و گرلین آشنا بودهایم. اما اکنون Lac-Phe یک عضو جدید و مهم خانواده است.
جمعبندی هم این است: اگر میخواهیم بعد از ورزش پرخوری نکنیم، باید شدت آن را افزایش دهیم.
محققان میگویند نتایج بهدست آمده از نظر تکاملی هم منطقی بهنظر میرسد: در گذشتههای دور اگر میخواستیم از دست یک شیر فرار کنیم، قاعدتا با تمام توان میدویدهایم (معادل ورزش سنگین) و ضروری است که در این شرایط، مغز تمام فرایندهای غیرضروری مانند سیستم گوارش را غیرفعال کند.
دکتر علیاصغر هنرمند
آیا شما هم مکمل ویتامین مصرف میکنید؟ به نظرتان این مکملها برای سلامتمان مفید هستند؟ سالهاست که بین محققان بر سر مفید بودن یا نبودن آنها اختلاف نظر وجود دارد و تحقیقات زیادی هم در این زمینه انجام شده است.
اما چند روز پیش نتایج یک بررسی مهم در این مورد منتشر شد که ارزش زیادی دارد و حاوی نکات جالبی است.
در واقع این گستردهترین متا آنالیزی (تحقیقی که شامل بررسی دیگر تحقیقات است) است که تا به حال روی این مبحث انجام شده و به همین خاطر نتایجش قابل اعتنا است.
اگر بخواهیم به صورت خلاصه موضوع را جمعبندی کنیم، باید بگوییم به نظر میرسد مکملهای ویتامینی در عمل هیچ کاری برای سلامت ما انجام نمیدهند! به قول برخی پزشکان، تنها فایده این مکملها این است که باعث میشوند ادرار گران قیمتی داشته باشیم! (چون بخش زیادی از ویتامینهایی که میخوریم، از طریق ادرار دفع میشوند).
لطفا توجه کنید موضوع صحبت ما افرادی نیست که به خاطر برخی بیماریها و یا کمبود واقعی نیاز به مصرف این مکملها دارند. بلکه قشر بزرگی از افراد است که بدون هیچ دلیل خاصی روزانه یا هفتگی ویتامین مصرف میکنند.
اما چرا خیلی از ما (از جمله خود من در یک دوره از زندگی) مکملهای ویتامینی مصرف میکنیم؟ نکته اینجاست که بازار فروش ویتامینها بسیار بزرگ و پر سود است و فقط در آمریکا سالیانه ۳۰ میلیارد دلار صرف این موضوع میشود. به همین خاطر تولید کنندهها از مصرفشان خوشحال میشوند!
از طرف دیگر ما هم از مصرفشان خوشحال هستیم. چون حداقل یک احساس روانی (حتی جسمانی موقت) مثبت پیدا میکنیم که ما را تقویت میکنند. مصرف روزانه این قرصها حرکتی است که در واقع به ما نشان میدهد مراقب خودمان هستیم! ضمن اینکه آنها معمولا عوارض خاصی ایجاد نمیکنند و با خودمان میگوییم حداقل بیضرر است.
در حالی که نتایج متا آنالیز جدید، نشان داده مصرف آنها کمی هم برایمان ضرر دارد. برای مثال نشان داده مصرف مکمل ویتامین A باعث افزایش احتمال شکستگی لگن میشود، ویتامین E احتمال سکته خونریزی دهنده مغز را بیشتر میکند و ویتامین C و کلسیم احتمال سنگ کلیه را بالا میبرد.
در این موضوع بحث و جدل زیادی وجود دارد با تحقیقات بیشتر طی سالهای آینده مزایا و معایب بیشتری نیز روشن خواهد شد. اما فعلا این یکی از معتبرترین جمعبندیهای موجود است و سایت MedScape نیز به طور مفصل به آن پرداخته است.
دکتر علیاصغر هنرمند
گجتهای زیادی قادر به محاسبه ضربان قلب ما هستند و اکثر آنها ضربان قلب را در هنگام استراحت هم اندازه میگیرند که به آن resting heart rate گفته میشود. منظور حالتی است که در آرامش نشسته یا دراز کشیدهایم، اما بیدار هستیم. اما تا به حال فکر کردهاید چه عددی برای ضربان قلب در وضعیت استراحت طبیعی است؟
این عدد برای اکثر افراد بین ۶۰ الی ۱۰۰ است. اما هر چقدر به سمت پایین طیف باشد بهتر است (البته برخی مشکلات قلبی هم میتوانند باعث کاهش ضربان بشوند). مثلا یک تحقیق نشان داده احتمال سکته قلبی در خانمها با ضربان قلب استراحت بالای ۷۶، نسبت به میانگین زیر ۶۲ بیشتر است.
اگر ورزشکار هستید، ضربان قلب شما در طول استراحت میتواند به حدود ۴۰ هم برسد که نشاندهنده قدرت قلب شما است. ضمنا لازم است بدانید عوامل متعددی مانند مصرف کافئین، استرس، خستگی، برخی داروها و هورمونها میتوانند روی ضربان قلب تاثیر بگذارند.
اگر ضربان قلب شما در وضعیت استراحت بالای ۱۰۰ است بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا علت آن بررسی شود. ضمنا اگر ورزشکار نیستید و ضربان استراحتتان زیر ۶۰ است هم باید علتش را پیگیری کنید.
لطفا توجه کنید با یک بار اندازه گیری نباید نگران ضربان قلبتان بشوید. مزیت گجتهای پوشیدنی این است که ضربان قلب شما را دایما اندازهگیری میکنند و اگر متوجه شدید در طول زمان، ضربان قلب شما در حالت استراحت در محدوده طبیعی نیست، آن موقع لازم است علتش را پیگیری کنید.
چگونه ضربان قلب در حالت استراحت را بررسی کنیم؟ گجتهای مختلف آن را در بخشهای متفاوت اپلیکیشنشان نشان میدهند.مثلا برای اپل واچ باید در اپلیکیشن Health در آیفون به Browse بروید و آنجا در بخش Heart قسمتی به نام Resting Heart Rate وجود دارد.
دکتر علی اصغر هنرمند
دوستی برای شروع یک آموزش به من مراجعه کرده بود. پرسیدم از کی شروع میکنی؟ گفت از هفته دیگر. در حالی که میدانستم طی این بازه زمانی، گرفتاری خاصی ندارد که بخواهد یادگیری را بهتاخیر بیندازد.
با شخص دیگری صحبت میکردم که قصد داشت هر روز یک ساعت به کتاب خواندن اختصاص بدهد. اما میگفت از دو هفته دیگر شروع میکند. علتش هم این بود که منتظر است اول ماه حقوقش را دریافت کند و با آن یک تبلت بخرد و روی آن کتاب بخواند!
این قبیل رفتارها را در خودمان و جامعه زیاد میبینیم: میخواهیم تغییری در زندگی ایجاد کنیم، اما آن را به بهانه «زمان نامناسب» بهتاخیر میاندازیم. کارهایی مثل ورزش، مطالعه، یادگیری یک مهارت جدید و… در حالی که اگر به خوبی فکر کنیم، اکثر دلایل ما بهانههایی هستند برای فرار از کار.
برای مقابله با این رفتار باید دو نکته مهم را در نظر داشته باشیم:
۱- مغز ما به دنبال «راحتی» است و در مقابل هر نوع تغییر مقاومت میکند. بنابراین انواع و اقسام بهانهها را برای خودمان ایجاد میکنیم تا از وضعیت راحتی خارج نشویم. در چنین شرایطی باید در برابر مقاومت ذهن ایستادگی کنیم و مصمم باشیم.
۲- «زمان مناسب» هیچ وقت از راه نمیرسد و همیشه چیزی در زندگی و تقویم کاریمان وجود دارد که میتواند مانع باشد. بنابراین باید طرز تفکرمان را عوض کنیم و سعیکنیم زمان را بر اساس هدف و نیازمان «تنظیم» کنیم. خیلی اوقات زمان مناسب «همین الان» است.
صحبت را با این جمله از دنیل هندلر (نویسنده) به پایان میرسانیم:
اگر میخواهید تا زمان «آماده شدن» منتظر بمانید، تا آخر عمرتان منتظر خواهید ماند.
علیاصغر هنرمند
دیدن یک سریال را شروع میکنیم و با خودمان قرار میگذاریم هر روز فقط یک قسمت ببینیم. اما دو روز بعد در حالی که از خستگی و کم خوابی زیر چشممان گود افتاده، متوجه میشویم تمام آخر هفته را مشغول بهپایان رساندن سریال بودهایم!
در مهمانی بشقاب غذایمان را پر از غذا کردهاند! میدانیم حجمش برایمان بسیار زیاد است اما آن را تا آخر میخوریم و البته بعدش حس بدی پیدا میکنیم…
اینها و تمام رخدادهای مشابه چیزی است که تحت عنوان اثر زیگارنیک (Zeigarnik Effect) شناخته میشوند. اثر زیگارنیک که به نام روانشناس کاشف آن نامگذاری شده بر اساس این ایده است که ما از ناتمام رها کردن کارهایی که شروع کردهایم، متنفر هستیم و ذهنمان درگیر کارهای نیمهتمام باقی میماند.
بنابراین ما کارها و وظایف ناتمام را بیشتر از اموری که به صورت کامل انجام دادهایم، به خاطر میآوریم و اگر کاری را نیمهتمام رها کنیم دچار تنش میشویم.
بعضی از نویسندهها از همین اصل برای جذب مخاطب استفاده میکنند: مثلا تیتر مطلب را ناقص مینویسند تا مخاطب مجبور به کلیک روی عنوان بشود و مطلب را بخواند. هرچند من شخصا با این روش موافق نیستم.
البته از این تاثیر میتوان به صورت مثبت هم استفاده کرد: مثلا اگر انجام کاری برایمان دشوار است، کافی است با خودمان قرار بگذاریم فقط برای یک دقیقه انجامش بدهیم. وقتی آن را شروع کنیم، اثر زیگارنیک یقهمان را میگیرد و باعث میشود نتوانیم آن را رها کنیم. بنابراین اغلب اوقات تا آخر جلو میرویم!
جالب است بدانید بعضی اوقات آهنگها هم به همین خاطر در ذهن ما باقی میمانند و تکرار میشوند. بنابراین برای خلاص شدن باید آن موسیقی را مجددا گوش کنیم تا پروندهاش در ذهنمان بسته شود.
خود آشنایی با این مفهوم هم کمک میکند در مقابل تاثیرات منفی آن راحتتر مقابله کنیم. مثلا آن بشقاب غذا را با آرامش خاطر «ناتمام» رها کنیم و در دام وسوسه ذهنی تمام کردنش نیوفتیم!
علیاصغر هنرمند
در یک نظرسنجی پرسیدیم «آیا هنگام انجام یک کار نیازمند تمرکز، به موسیقی گوش میکنید؟»
جالب اینجاست که نزدیک ۶۰ درصد شرکتکنندگان اعلام کردند برای تمرکز «سکوت» را ترجیح میدهند و حدود ۲۵ درصد نیز موسیقی بدون کلام و ۱۵ درصد نیز موسیقی با کلام گزینه انتخابیشان بود.
وجود طرفداران بیشتر برای «سکوت» بهانهای شد تا کمی بیشتر در مورد وایتنویز (white noise) صحبت کنیم. احتمالا با وایتنویز آشنا هستید. اما ابتدا تعریفش را با هم مرور میکنیم و بعد سراغ نکاتی میرویم که کمتر شناختهشده هستند.
وایتنویز صداهایی تکراری و در فرکانسهایی مشخص هستند که سبب افزایش آرامش و تمرکز ما میشوند. صداهایی مانند برفک تلویزیون، کولر، پنکه یا امواج دریا. به همین خاطر این صداها هنگام مطالعه و کار مورد استفاده قرار میگیرند. البته تاثیر آن در همه یکسان نیست و در برخی افراد چنین تاثیری ندارد.
یک کاربرد مهم دیگر وایتنویز برای پوشاندن صداهای محیطی است. اگر در فضایی کار میکنید که دارای آلودگی صوتی است، میتوانید با پخش وایتنویز، کاری کنید صداهای اطراف کمتر به گوش شما برسند و یک جور محیط ایزوله برای خودتان ایجاد کنید.
خواب و وایت نویز
بررسیهای مختلف نشان داده وایتنویز میتواند کیفیت و عمق خواب را افزایش دهد. بهویژه برای افرادی که در محیط خوابشان با سروصداهای بیرون (مثلا صدای ترافیک) مواجه هستند. جالب است بدانید یک سری دستگاههای اختصاصی تولید وایتنویز هم برای اتاق خواب وجود دارد که چند نمونه را مشاهده میکنید.
بعضی از افراد هم که در «بهخواب رفتن» دچار مشکل هستند از وایتنویز برای شرطیسازی مغز استفاده میکنند. یعنی در ابتدای خواب، یک وایتنویز خاص را پخش میکنند (اما آن را تنظیم میکنند که مثلا بعد از یک ساعت قطع شود). با این کار مغزمان با شنیدن وایتنویز، شرطی شده و آماده خواب میشود! این روش در کودکان هم موثر است.
جالب است بدانید در پزشکی هم از وایتنویز استفاده میشود: یک کاربرد آن برای کمک به کسانی است که مبتلا به وزوز گوش (tinnitus) هستند و سبب پوشاندن صدای مزاحم میشود. ضمنا نشان داده شده وایتنویز روی افزایش تمرکز افراد بیشفعال هم موثر است.
اپلیکیشن تولید وایتنویز
برای شنیدن وایت نویز داشتن یک اسپیکر و یک اپلیکیشن کفایت میکند و نیاز به دستگاه اختصاصی نیست. یکی از محبوبترین آنها این اپلیکیشن است که دارای مجموعه متنوعی است و میتوانید بسته به سلیقهتان، از بینشان انتخاب کنید:
تاثیر روی مغز؟
ممکن است وایتنویز روی تمرکز و خواب شما تاثیر مثبت داشته باشد. اما در استفاده از آن نباید زیادهروی کنیم. چون نشان داده شده گوشکردن طولانی مدت به آن میتواند روی بخش شنوایی مغز تاثیر گذار باشد. البته در این مورد هنوز شواهد کافی وجود ندارد و به تحقیقات بیشتری نیاز است اما هر چیز به اندازهاش خوب است.
سه نکته پایانی:
۱- صدای وایتنویز را نباید زیاد بلند کنیم و از ۵۰ دسیبل بیشتر نشود که معادل صدای دوش آب است.
۲- در صورت استفاده برای کودک، منبع صدا حداقل ۲ متر با محل خواب فاصله داشته باشد.
۳- اگر مطلب مفید بود، لطفا آن را با دیگران بهاشتراک بگذارید :)
علیاصغر هنرمند